Dopełnieniem badań młodzieży są badania ankietowe przeprowadzone z wychowawcami badanych klas oraz pedagogami lub psychologami szkolnymi pracującymi w wylosowanych szkołach. Zestawienie tych dwóch perspektyw – uczniów i wychowawców (pedagogów szkolnych) – pozwoli nam lepiej poznać i zrozumieć uwarunkowania ryzykownych zachowań młodzieży oraz wskazać zróżnicowania w postrzeganiu różnych problemów, jakie związane są z tymi zachowaniami.
Ocena klimatu społecznego szkoły, a także różnych problemów związanych z przemocą i agresją wśród uczniów, używaniem substancji psychoaktywnych (alkoholu, narkotyków, dopalaczy) oraz relacji pomiędzy uczniami i nauczycielami (w kontekście zaufania i wsparcia w trudnych sytuacjach życiowych) – przedstawiona z perspektywy pedagogów szkolnych i porównana z opiniami badanej młodzieży będzie miała duże znaczenie w konstruowaniu i wdrażaniu szkolnego programu profilaktyki.
Szkoła jest niezwykle ważnym miejscem z punktu widzenia profilaktyki zachowań problemowych młodzieży. To jedno z nielicznych środowisk, gdzie jest możliwy tak szeroki dostęp do młodych ludzi z różnych grup wiekowych, gdzie istnieje możliwość obserwacji ich zachowań i śledzenia przebiegu procesów rozwoju w różnych obszarach funkcjonowania. Szkoła oprócz tego, że jest miejscem realizacji działań profilaktycznych, jest także środowiskiem, gdzie pojawiają się różnorodne czynniki ryzyka. Wśród nich warto wymienić niskie osiągnięcia szkolne, brak współpracy z rodzicami, niesprzyjający klimat społeczny, depersonalizację uczniów, słabe więzi osób pracujących w szkole z uczniami.
Profesjonalna profilaktyka prowadzona w środowisku szkolnym wymaga zarówno wdrażania dobrych jakościowo programów, odpowiadających potrzebom i skali problemów w szkole, jak również działań służących polepszeniu klimatu szkoły oraz podnoszeniu kompetencji osobistych i zawodowych grona pedagogicznego.
Przedstawione badanie może stanowić cenne uzupełnienie diagnozy zachowań problemowych wśród młodzieży, pozwoli przyjrzeć się im
z perspektywy osób, które na co dzień mają z nią kontakt dydaktyczny i wychowawczy. Taki sposób diagnozowania skali zachowań problemowych uczniów oraz oceny realizowanych w szkołach zajęć profilaktycznych pozwoli przyjrzeć się im z dwóch perspektyw – nie tylko uczniów (co robi się zazwyczaj), ale także ich wychowawców i pedagogów/psychologów szkolnych.
W badaniach nauczycieli koncentrujemy się na następujących obszarach:
- zachowaniach problemowych uczniów z punktu widzenia codziennej pracy nauczycieli: przemoc rówieśnicza, używanie alkoholu, narkotyków, palenie, papierosów oraz rozpowszechnienie agresywnych zachowań wobec nauczycieli;
- dostępność substancji psychoaktywnych dla młodzieży w środowisku lokalnym w ocenie nauczycieli;
- najpoważniejsze problemy i deficyty w zakresie współpracy z rodzicami uczniów;
- relacje i współpraca pomiędzy osobami tworzącymi grono pedagogiczne w szkole, a także relacje pomiędzy nauczycielami i uczniami;
- percepcja profilaktyki szkolnej wśród badanych – m.in. ocena korzyści wynoszonych przez uczniów uczestniczących w programach profilaktycznych w szkole;
- wiedza i kompetencje w radzeniu sobie z trudnymi zachowaniami uczniów oraz z tzw. sytuacjami kryzysowymi w szkole, ze szczególnym wskazaniem obszarów deficytowych w tym zakresie m.in. poczucie bezradności w związku z problemowymi zachowaniami uczniów w szkole;
zapotrzebowanie na wsparcie zawodowe w środowisku lokalnym oraz potrzeby szkoleniowe badanych.
W badaniu przedstawione są także związki pomiędzy wymienionymi obszarami problemowymi m.in.:
- oceną klimatu społecznego szkoły a oceną rozpowszechnienia używania substancji psychoaktywnych wśród uczniów;
- oceną klimatu społecznego szkoły a poczuciem bezradności badanych w radzeniu sobie z problemowymi i zachowaniami uczniów;
- poczuciem bezradności badanych w radzeniu sobie z problemowymi zachowaniami uczniów a oceną rozpowszechnienia używania substancji psychoaktywnych wśród uczniów;
- oceną stopnia trudności w radzeniu sobie z różnymi obszarami pracy w szkole a oceną rozpowszechnienia używania substancji wśród uczniów;
- oceną stopnia trudności w radzeniu sobie z różnymi obszarami pracy w szkole a oceną nasilenia przemocy rówieśniczej;
Konsultacja naukowa:
dr hab. Jacek Pyżalski, Prof. Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Adiunkt Instytutu Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi
Koordynacja, analizy statystyczne, raport końcowy: Mira Prajsner, właściciel Pracowni „MiraBo”